Budujemy murek oporowy

Skarpy niewątpliwie urozmaicają przestrzeń ogrodu, choć bywają też przyczyną kłopotów. Murki oporowe pomogą nam ukształtować pochyłość i zapanować nad osuwaniem się ziemi.

Tam, gdzie nachylenie skarpy jest duże, a ziemia ma tendencję do osypywania się, warto zbudować murek oporowy. Konstrukcja taka służy też do skracania stoków (to pozwala zaoszczędzić miejsce w małych ogrodach) lub umacniania brzegów wgłębnika. Jest ona również ciekawym elementem architektonicznym, który pomaga zorganizować przestrzeń ogrodu.

Zanim postawimy mur

Samodzielnie można wykonywać murki oporowe do 1,2 m wysokości. Wyższe wymagają już specjalnego zbrojenia, głębokiego fundamentowania i precyzyjnych obliczeń, np. naporu gruntu lub grubości betonu - może je więc zaprojektować tylko konstruktor-specjalista. Gdy na działce znaczne różnice w wysokości terenu zmuszają nas do budowy wysokiego muru, warto rozważyć tarasowanie skarpy i umocnienie poszczególnych poziomów mniejszymi murkami oporowymi. Takie rozwiązanie, choć bardziej pracochłonne, jest znacznie ciekawsze - zamiast wysokiej i nudnej ściany, możemy ujrzeć w perspektywie kaskadowo spływającą zieleń. Najlepiej jednak, gdy budowany przez nas murek ma nie więcej niż 0,8 m wysokości - nie ogranicza wtedy widoczności.

Z czego budować?

Do budowy murków oporowych można wykorzystywać wszystkie popularne materiały budowlane: kamień, cegłę lub beton. Dużą popularnością cieszą się też prefabrykaty (pustaki lub bloczki) z barwionego i fakturowanego betonu - są one na tyle lekkie, że można je układać ręcznie, łatwe w montażu i tanie. Z prefabrykatów oraz kamieni ciosanych lub łamanych wygodnie buduje się tak zwane suche murki, bez użycia zaprawy, które w razie potrzeby łatwo rozebrać.

W szczelinach pomiędzy kamieniami lub w specjalnych kieszeniach prefabrykatów można posadzić rośliny. Ale uwaga, skały wapienne i niektóre piaskowce pod wpływem wilgoci mogą alkalizować glebę - nie lubią tego iglaki i wrzosy.

GRANIT. Bardzo twarda, wytrzymała skała odporna na ścieranie i ściskanie. Ponieważ ma znikomą nasiąkliwość - jest mrozoodporna. Daje się łatwo polerować. Można wyrabiać z niej wiele rozmaitych produktów o zróżnicowanych rozmiarach. Pamiętajmy jednak, by starannie dobierać kupowane kamienie, gdyż ich późniejsza obróbka w warunkach amatorskich jest praktycznie niemożliwa.

Granity z polskich kopalni mają kolor jasnoszary, pochodzące spoza granic, mają ziarna czerwone, zielone, żółte i brązowe. Cena od 14 zł/formak (bloczek o wymiarach 10 × 20 × 40 cm).

BAZALT. Spośród innych skał wyróżnia się prawie czarną barwą. Można spotkać jego odmianę o odcieniu brunatnym i ciemnozielonym. Jest wytrzymały, bardzo odporny na ścieranie i działanie kwasów. W Polsce pokłady bazaltu znajdują się na Dolnym Śląsku, w Górach Świętokrzyskich oraz na Podlasiu.

Powierzchnie bazaltowych płyt, bloczków i kostek mogą być szlifowane, polerowane lub szczotkowane i płomieniowane (wtedy ich powierzchnia jest antypoślizgowa). Ze względu na wysoką cenę wyrobów z bazaltu, warto łączyć ten materiał z innym, tańszym. Koszt od 34 zł/formak.

PIASKOWIEC. Najbardziej popularna i lubiana skała w Polsce. Jej złoża znajdują się w Karpatach, Górach Świętokrzyskich i na Dolnym Śląsku. Różnorodność odcieni, łatwa obróbka oraz miękkość umożliwiają szerokie zastosowanie.

Najczęściej wykorzystywane są kamienie o jasnoszarej barwie. Przy budowie elementów architektury ogrodowej warto też wykorzystywać kamienie o żółtym, różowym i ciemnoróżowym kolorze. Ponieważ piaskowiec łatwo się kruszy, najlepiej wykorzystywać go tam, gdzie nie będzie narażony na ścieranie i duże obciążenia mechaniczne. Skała ta nasiąka wodą, może się więc zdarzyć, że po zimie niektóre płyty lub bloki popękają, a wtedy elementy istotne dla całej konstrukcji trzeba wymieniać. Piaskowiec kosztuje od 480 zł za tonę.

ŁUPKI. To skały, które łatwo rozwarstwiają się na cienkie płytki. Łupki fyllitowe zbudowane są z jaśniejszych i ciemniejszych warstw ułożonych naprzemiennie. Zwykle przyjmują barwę od jasnoszarej do grafitowej. Zupełnie inną barwę mają łupki kwarcytowe - są jasnoszare i mienią się w promieniach słońca. Są trwalsze od łupków fyllitowych, stanowią więc cenniejszy ogrodowy materiał budowlany. Łupek serecytowy składa się z płytek o miodowobrązowym odcieniu, zawierających soczewki kwarcu, bądź szarych, nieraz z metaliczną fakturą.

Większe kamienie można wykorzystywać do układania suchych murków, zaś cieńsze płytki - do wykończenia schodów.

Za bloczki kamienia murowego z łupka serecytowego trzeba zapłacić od 740 zł za tonę.

OTOCZAKI. Gładkie kamienie o zaokrąglonych krawędziach, które zależnie od pochodzenia różnią się kształtem i wielkością. Otoczaki zbierane z pól to okrągłe lub jajowate kamienie, lekko chropowate, a z rzek - zwykle mocno spłaszczone i gładkie. Nadają się idealnie do budowania murków. Układając kompozycję z otoczaków, pamiętajmy, aby były one lekko zakopane w podłożu, lub przysypane żwirem i obsadzone roślinami, a będą wyglądać, jakby leżały tak od dłuższego czasu.

Kolorowe otoczaki (z zielonymi, różowymi lub żółtymi żyłkami) sprowadza się zza granicy Polski. Są jednak kilkakrotnie droższe od zwykłych otoczaków granitowych, za które zapłacimy około 440 zł za tonę.

BETON. Jest bardzo popularnym materiałem na prefabrykowane elementy do budowy nawierzchni i murków. Szczególnie bogaty jest wybór elementów udających naturalny kamień.

Ciekawy efekt uzyskamy, stosując postarzane betonowe kostki i płyty - o nierównych, jakby obtłuczonych krawędziach - lub bloczki wyglądające jak łupany kamień. Niektóre płytki pokryte są prawdziwym grysem kamiennym (drobnym kamiennym "piaskiem" z różnych skał - od marmuru po granit), by wyglądały naturalnie i nie robiły się śliskie po deszczu (nadają się świetnie na stopnie schodów). Można też zdecydować się na różnej wielkości płyty udające piaskowiec, trawertyn czy granit oraz na "klinkierowe" cegiełki. Koszt od 40 zł/m2.

KONGLOMERA. Syntetyczny kamień powstający z mielonego naturalnego kamienia i tworzywa sztucznego, wzmocniony włóknem szklanym. Jest tańszy od naturalnego kamienia, a przy tym trwały, odporny na obciążenia, działanie wilgoci i promieniowanie UV. Używany jest na okładziny. Cena od 85 zł/m2.

DREWNO. Najlepsze jest drewno egzotyczne, takie jak banqirai, lapacho czy teak (nie wymaga impregnacji). Jest jednak dość drogie, można więc sięgnąć po gatunki rodzime - dąb, robinię, przeżywiczoną sosnę lub modrzew. Wykorzystujemy fragmenty pni, grube konary, deski. Cena od 740 zł/m3.

Miejsce na murek w ogrodzie Tylko w dużych ogrodach można usypywać pagórki lub tworzyć zagłębienia bez budowania ścianek oporowych. Formy ziemne o swobodnie opadających brzegach na małej powierzchni wyglądają po prostu brzydko: górka - jak kreci kopiec, wał - jak nasyp kolejowy, a wgłębnik - jak zwyczajny dół. Ścianka oporowa jest więc niezbędna również ze względów estetycznych. Wzdłuż ogrodzenia. Utworzenie wzniesienia obok granicy działki to często spotykany sposób na osłonięcie wnętrza ogrodu. Można na nim posadzić rośliny, które dzięki temu utworzą izolację znacznie szybciej, niż gdyby były rozmieszczone na poziomie terenu działki. Ściankę dla takiej górki czy wału może stanowić samo ogrodzenie (oczywiście spełniające wymagania stawiane ściance oporowej), lub może to być murek cofnięty w głąb ogrodu. To drugie rozwiązanie sprawdza się zwłaszcza tam, gdzie są psy. Czworonogi, biegając między ogrodzeniem działki a murkiem podpierającym wzniesienie, mogą skutecznie pilnować posesji, a jednocześnie nie niszczyć zieleni. Przy ścianie domu. Jeżeli parter budynku jest wyniesiony nad teren działki, to dobrze jest - szczególnie od strony ogrodu - usypać obok ściany piwnicy skarpę. Obsadzona roślinami będzie dobrym łącznikiem między domem a ogrodem. Murkiem oporowym jest w takim przypadku ściana piwnicy. Ale jeżeli skarpa jest stroma (powyżej 30°), dobrze jest zbudować jeszcze murek po przeciwnej stronie, aby nie dopuścić do osypywania i spłukiwania ziemi na trawnik położony u podnóża wzniesienia. Wgłębnik. To znana już w starożytnych ogrodach metoda kształtowania terenu polegająca na utworzeniu rozległego zagłębienia. Po wzmocnieniu brzegów wykopu murkiem we wgłębniku sadzi się dekoracyjne rośliny, umieszcza fontannę lub kącik wypoczynkowy. W rezultacie zyskuje się miejsce odizolowane od otoczenia, ale i atrakcyjne widokowo, bo patrzy się na nie z góry. Ogród tarasowy. Polecany zwłaszcza na działkach położonych na pochyłości terenu (w górach, na wyżynach). Podzielenie takiego ogrodu poziomymi płaszczyznami podpartymi ściankami przede wszystkim ułatwi korzystanie z niego. Tarasy można również utworzyć na zupełnie płaskim terenie. Wymagać to jednak będzie użycia ciężkiego sprzętu i prawie zawsze dowiezienia ziemi. Rodzaje murków oporowych Ścianka zabezpieczająca skarpę przed osuwaniem musi wytrzymać potężny napór gruntu. Im wzniesienie jest wyższe i bardziej strome, tym siła parcia jest większa. Trzeba mieć więc świadomość, że im ścianka oporowa jest wyższa, tym solidniej musi być zbudowana. Podczas stawiania ścianki należy również uwzględnić niebezpieczeństwo wynikające z tego, że spływająca po skarpie woda może podmyć konstrukcję. Dlatego konieczne jest wykonanie drenażu, który umożliwi odpływ wody do miejsca przez nas wyznaczonego

Murek oporowy z kamienia, cegły, bloczków betonowych Taki murek buduje się na fundamencie z betonu wylanego na warstwie dobrze ubitego żwiru lub tłucznia. Poszczególne elementy (kamienie, cegły czy bloczki) układa się na zaprawie zgodnie z zasadą przewiązywania murarskiego, czyli tak, by każda spoina była przykryta całym elementem. Jeżeli murek budowany jest z dwóch rzędów kamieni różnej wielkości, konieczne jest położenie co 3-4 warstwy sięgacza, czyli kamienia, który będzie większy i przykryje całą szerokość murka. Murek oporowy z drewna Ścianka oporowa z drewna (bali, palików, podkładów kolejowych) zazwyczaj bardzo dobrze prezentuje się w ogrodzie. Dlatego ten materiał warto polecić do podpierania skarpy, ale niezbyt stromej i wysokiej. Ścianka oporowa z drewna może bowiem okazać się zbyt słaba, aby utrzymać dużą siłę naporu gruntu. Trzeba poza tym pamiętać, by drewno było zaimpregnowane, najlepiej ciśnieniowo. Dobrze jest też połączyć ze sobą poszczególne elementy. Można wykorzystać do tego celu specjalne metalowe klamry. Zdarza się, że samo wkopanie bali głęboko w ziemię jest niewystarczające. Ponieważ szczeliny w ściance oporowej z drewna nie są wypełnione spoiwem, można - podobnie jak w suchym murku - rozmieścić w nich rośliny.

Murek oporowy z wylewanego betonu Ścianka oporowa żelbetowa jest bardzo stabilna, a bywa również bardzo estetyczna, jeśli się ją odpowiednio wykończy. Można ją zatrzeć na gładko i pomalować, albo obmurować: cegłą klinkierową lub dowolnie wybranym kamieniem. Stabilność takiej ścianki gwarantuje jej monolityczna budowa - beton wykorzystany jest do budowy ścianki, jak i położonego pod nią fundamentu. Głębokość posadowienia ścianki zależy od rodzaju gruntu. Na gruncie piaszczystym wystarczy fundament wysokości 30 cm, na gruntach spoistych (glinach, iłach) - 50 cm. W betonie powinno się umieścić zbrojenie. Pionowe pręty stalowe grubości 8-12 mm rozstawione co 15 cm należy połączyć prętami rozdzielczymi grubości 8-10 mm. Ścianka oporowa żelbetowa może być prosta lub w kształcie litery L. Jeżeli decydujemy się na to pierwsze rozwiązanie, to trzeba pamiętać, że część ścianki zagłębiona w ziemi musi stanowić co najmniej 120% wysokości części wystającej ponad grunt. Jest to bardzo ważne, bo ścianka wkopana płycej może nie wytrzymać naporu ziemi. Ściankę w kształcie litery L przed wywróceniem lub przesunięciem chroni grunt obciążający jej podstawę. Jeżeli chcemy zewnętrzną stronę ścianki oporowej osłonić na przykład cegłą klinkierową lub kamieniem, należy przedłużyć płytę fundamentu przed ściankę. Murek oporowy z pustaków betonowych W sklepach budowlanych dostępne są specjalne pustaki betonowe, z których bardzo łatwo zbudować ściankę oporową. Ustawia się je bezpośrednio na gruncie, a kolejne rzędy rozmieszcza w różny sposób: jeden na drugim, mijankowo (gdy łączenia w jednej warstwie nie przechodzą w łączenia w następnej) lub kaskadowo (górny pustak cofnięty względem dolnego). Wypełnienie pustych przestrzeni (kanałów) betonowego pustaka ziemią stabilizuje całą konstrukcję. Ściankę można dodatkowo wzmocnić, wypełniając niektóre kanały betonem, a jeśli trzeba, to nawet umieszczając w nim zbrojenie. W ziemi wypełniającej pustaki sadzi się niskie byliny, płożące się krzewy lub pnącza. Jeżeli pustaki ustawione są kaskadowo, roślinność może po kilku latach całkowicie przysłonić betonową konstrukcję ścianki oporowej.

Fundament

Przeciętna głębokość posadowienia fundamentów dla murków o wysokości od 0,5 do 1,2 m wynosi od 30 do 80 cm. W wykopie na warstwie dobrze ubitego żwiru lub tłucznia (20-30 cm) wylewa się betonową podstawę grubości 30-40 cm (im wyższy murek, tym grubszy fundament). Dobrze jest taki fundament zabezpieczyć od góry warstwą papy (pełni ona rolę izolacji poziomej), zwłaszcza gdy do budowy chcemy wykorzystać nasiąkliwe gatunki kamieni (piaskowiec, wapień). Murki kamienne o wysokości do 0,5 m nie potrzebują fundamentu - pierwszą warstwę ciosów wystarczy zagłębić na 20-30 cm w ziemi.

Stawiamy mur

Budowę murków kamiennych zaczyna się od narożników. W dolnych warstwach układa się większe głazy, zwracając uwagę na to, by spoiny nie przechodziły przez więcej niż dwa rzędy, a wolne przestrzenie pomiędzy kamieniami wypełnia zaprawą cementową (1 część cementu na 3 części piasku). Murki z cegły lub pustaków wznosimy tak jak np. ściany domu, natomiast betonowe odlewa się w szalunkach skrzynkowych w 1,5-m odcinkach. Konstrukcje z betonu nie mogą być monolitami - co 1,5 m trzeba zrobić dylatacje (pionowe szczeliny), które zapobiegną pękaniu. Szary mur można potem obłożyć płytkami ceramicznymi lub kamieniem, lecz nie jest to konieczne - lekko odciśnięte deskowanie też wygląda interesująco. Konstrukcje murowane wyższe niż 0,8 m powinny być nachylone w kierunku skarpy o 10-15%, a murki suche muszą być pochylone niezależnie od wysokości.

By zmniejszyć napór gruntu na konstrukcję (zwłaszcza podczas długotrwałych opadów) od strony skarpy układa się drenaz. Wykonuje się go z ceramicznych sączków drenarskich lub specjalnych rur PVC obsypanych żwirem, tłuczniem albo gruzem. Nadmiar wody odpływa rurkami wyprowadzonymi co 2-3 m przed lico muru lub do studni chłonnej. Przepuszczalna warstwa żwiru powinna oddzielać mur od gruntu skarpy na całej jego wysokości. Aby uniknąć zamulania drenażu, dobrze jest oddzielić go od ziemi przepuszczalną geowłókniną. Koronę muru oporowego warto też wyprowadzić nieco wyżej poziomu gruntu - woda deszczowa nie będzie się przez nią przelewać.

Więcej o:
Copyright © Agora SA