Pisanki wielkanocne

Pisanki wielkanocne to obowiązkowa dekoracja na Wielkanoc. Od niepamiętnych czasów z tej okazji malowano i przyozdabiano jajka, które już za czasów pogańskich uchodziły za symbol odradzającego się życia, a także zwycięstwa wiosny w walce z zimą i nocą.
Pisanki Pisanki Fot. wojnicz.edu.pl

Pisanki wielkanocne w Radomiu, Łowiczu, na Kurpiach

Charakterystyczne wzory i motywy radomscy twórcy pisanek biorą z koronek i haftów. Z kolei w okolicach Łowicza na jajka farbowane w naturalnych barwnikach ( wywarze z cebuli, kory olchy, dębu lub widłaka) nakleja się wycinanki z kolorowego papieru.
Dla Kurpi charakterystyczne są owijanki czyli pisanki, na które nakleja się miękki rdzeń sitowia i kolorową włóczkę.
Pisanka charakterystyczna dla Kaszub to nakrapianka - kolorową skorupkę spryskuje się kolorową farbą lub lakierem.

PisankiFot. archiwum

Pisanka Pisanka Fot. Qypchak/CC

Pisanki wielkanocne - na czerwono

Najchętniej malowano jajka na kolor czerwony, co miało przynosić szczęście w miłości. Ofiarowywano je także najbliższym osobom, aby zapewnić im powodzenie i wszelką pomyślność. Z tego samego powodu do dziś dzielimy się święconym jajkiem podczas niedzielnego śniadania. W chrześcijaństwie jajko zostało przyjęte za symbol zmartwychwstania Chrystusa.

PisankiFot. Silar

Pisanki Pisanki Fot. staropolskasztuka.blox.pl

Pisanki wielkanocne - jak się barwi pisanki?

Jednobarwne, bez wzorów, ugotowane w barwniku lub farbkach syntetycznych to malowanki, kraszanki lub byczki. Pisanki zaś to jaja w różne wzory i ornamenty, wykonane np. metodą batiku.
Technika batikowa polega na rozprowadzaniu gorącego wosku przy pomocy specjalnego pisaka. Następnie zanurza się jajo w barwniku, po czym ściera wosk. W ten sposób uzyskuje się biały wzór na kolorowym tle.
Wzór można też wyskrobać igłą lub czubkiem noża - najpiękniejsze jajka wykonane tą techniką spotyka się na Śląsku, gdzie noszą nazwę kraszonek.

PisankiFot. ockopolelubelskie.pl

Jajka Fabergé Jajka Fabergé Fot. Stan Shebs/CC

Pisanki wielkanocne - w prezencie

Wśród najbogatszych od XVIII wieku był zwyczaj dawania sobie nawzajem prezentów w kształcie jaja. W zależności od zamożności ofiarującego, można było pod skorupką znaleźć najrozmaitsze przedmioty: klejnoty, kosztowne breloki, a nawet wysadzane kamieniami zegarki. Znane i bardzo cenne są jajka wykonane przez Petera Carla Faberge'go, nadwornego jubilera cara Rosji Aleksandra III. Pierwsze jajo, jakie wykonał było zrobione ze złota, całe pokrytą białą emalią. W środku było żółtko ze złota, a w nim siedziała na carskiej koronie złota kurka z rubinowymi oczami. Kolejne jajka powstawały przez następnych 30 lat. W 1992 roku za jedno z nich zapłacono 3 mln. dolarów. W XIX wieku zapanował zwyczaj dawania w prezencie olbrzymich czekoladowych jaj.

Jajo Fabergé, WielkanocFot. Moscow Kremlin Armoury

Zawieszki Hutschenrenther Zawieszki Hutschenrenther Fot. serwis prasowy

Wzory na pisankach

Różnie przedstawiane słońce, a także symbole światła i błyskawic, swastyki, splecione krzyże, pastorały to najstarsze motywy pisanek. Do zdobienia jajek często wykorzystywane są motywy geometryczne i roślinne - gałązki, listki, kwiatki, kompozycje kropek, kresek, przecinków, a także elementy zoomorficzne - ptaki, zające, baranki.

Zawieszki wielkanocneFot. serwis prasowy

Pisanki wielkanocne Pisanki wielkanocne Fot. Radosław Wojnar

Pisanki wielkanocne - zwyczaje związane z jajem

Pisanki służyły nie tylko do ozdoby. Często się nimi bawiono. Do popularnych zabaw należało "Kumkanie", "Wybijanie" i "Jajka". Gry te, zależnie od regionu, mają różne nazwy, ale zwykle chodziło o to, by stłuc jajko przeciwnika.
Często też "na szczęście" turlano pisanki, zgadywano, w której ręce się znajdują, a także rzucano pisanki przez dach - ta zabawa miała magiczną moc - miała zabezpieczyć drób przed jastrzębiami, a domostwo przed nieszczęściami np. pożarem.

PisankiFot. Agata Jakubowska

Pisanki Pisanki Fot. archiwum

Pisanki dla zmarłych

Pisankami obdarowywano także zmarłych, dając w ten sposób wyraz pamięci o przodkach. Miało to umarłemu zapewnić spokój, uwolnić go od napastowania go przez złe duchy.

PisankiFot. Silar

Kurczaczek, jajka Kurczaczek, jajka Fot. bilder.4ever

Pisanki wielkanocne - cenne skorupki jajek

Wierzono, że skorupki jajek ze święconki mają magiczna moc. Rozsypywano je koło domu, żeby kury nie uciekały i znosiły dużo jajek. Zakopywano je, lub rozrzucano, na polu by dobrze rodziło plony, wysypywano pod drzewa owocowe, by odstraszyć szkodniki i w intencji obfitych plonów. Wierzono także, że spalenie skorupek chroni domostwo przed pożarem.

Rozbite jajkofot. UnknownNet Photography/ Flickr CC 2.0

Pisanki Pisanki Fot. archiwum

Pisanki wielkanocne - lecznicza moc jajek

Całe jajka też były cenne - wierzono w ich leczniczą moc. Toczono je po bokach krów i koni, by zwierzęta były silne, zdrowe i odporne na złe uroki. Aby choroba odeszła, toczono surowe jajka po ciele chorego.
Dla ochrony domostwa przed złymi duchami, jajka zakopywano pod progami lub zatykano pod zrębami i legarami. Podobną rolę spełniała woda po ugotowanych jajkach, którą oblewano próg i podwaliny obór, by nie mogły się do nich dostać czarownice.

JajkaFot. archiwum

Wielkanocna wiązanka Wielkanocna wiązanka Fot. archiwum

Pisanki wielkanocne - jajka ułatwiają zaloty

Święcone jajka używane były też w magii miłosnej. Podobno obdarowana pisanką niewiasta była bardziej skłonna do zgody na małżeństwo.
Warto pamiętać, że przygotowywaniem "magicznych" pisanek mogła zajmować się wyłącznie kobieta "czysta", która nie przechodziła w tym czasie menstruacji. Podczas zdobienia jaj nie mógł też wejść żaden mężczyzna. Gdy zdarzało się, że złamano ten zakaz - pisanki należało oczyścić - rzucić za siebie szczyptę soli i splunąć.

Pisanki, Wielkanocfot. Pressmaster / Shutterstock

Więcej o:
Copyright © Agora SA