Pisanki wielkanocne

Najchętniej malowano jajka na kolor czerwony, co miało przynosić szczęście w miłości. Ofiarowywano je także najbliższym osobom, aby zapewnić im powodzenie i wszelką pomyślność. Z tego samego powodu do dziś dzielimy się święconym jajkiem podczas niedzielnego śniadania. W chrześcijaństwie jajko zostało przyjęte za symbol zmartwychwstania Chrystusa.

Fot. Silar

Jednobarwne, bez wzorów, ugotowane w barwniku lub farbkach syntetycznych to malowanki, kraszanki lub byczki. Pisanki zaś to jaja w różne wzory i ornamenty, wykonane np. metodą batiku.
Technika batikowa polega na rozprowadzaniu gorącego wosku przy pomocy specjalnego pisaka. Następnie zanurza się jajo w barwniku, po czym ściera wosk. W ten sposób uzyskuje się biały wzór na kolorowym tle.
Wzór można też wyskrobać igłą lub czubkiem noża - najpiękniejsze jajka wykonane tą techniką spotyka się na Śląsku, gdzie noszą nazwę kraszonek.

Fot. ockopolelubelskie.pl

Wśród najbogatszych od XVIII wieku był zwyczaj dawania sobie nawzajem prezentów w kształcie jaja. W zależności od zamożności ofiarującego, można było pod skorupką znaleźć najrozmaitsze przedmioty: klejnoty, kosztowne breloki, a nawet wysadzane kamieniami zegarki. Znane i bardzo cenne są jajka wykonane przez Petera Carla Faberge'go, nadwornego jubilera cara Rosji Aleksandra III. Pierwsze jajo, jakie wykonał było zrobione ze złota, całe pokrytą białą emalią. W środku było żółtko ze złota, a w nim siedziała na carskiej koronie złota kurka z rubinowymi oczami. Kolejne jajka powstawały przez następnych 30 lat. W 1992 roku za jedno z nich zapłacono 3 mln. dolarów. W XIX wieku zapanował zwyczaj dawania w prezencie olbrzymich czekoladowych jaj.

Fot. Moscow Kremlin Armoury

Różnie przedstawiane słońce, a także symbole światła i błyskawic, swastyki, splecione krzyże, pastorały to najstarsze motywy pisanek. Do zdobienia jajek często wykorzystywane są motywy geometryczne i roślinne - gałązki, listki, kwiatki, kompozycje kropek, kresek, przecinków, a także elementy zoomorficzne - ptaki, zające, baranki.

Fot. serwis prasowy

Pisanki służyły nie tylko do ozdoby. Często się nimi bawiono. Do popularnych zabaw należało "Kumkanie", "Wybijanie" i "Jajka". Gry te, zależnie od regionu, mają różne nazwy, ale zwykle chodziło o to, by stłuc jajko przeciwnika.
Często też "na szczęście" turlano pisanki, zgadywano, w której ręce się znajdują, a także rzucano pisanki przez dach - ta zabawa miała magiczną moc - miała zabezpieczyć drób przed jastrzębiami, a domostwo przed nieszczęściami np. pożarem.

Fot. Agata Jakubowska

Pisankami obdarowywano także zmarłych, dając w ten sposób wyraz pamięci o przodkach. Miało to umarłemu zapewnić spokój, uwolnić go od napastowania go przez złe duchy.

Fot. Silar

Wierzono, że skorupki jajek ze święconki mają magiczna moc. Rozsypywano je koło domu, żeby kury nie uciekały i znosiły dużo jajek. Zakopywano je, lub rozrzucano, na polu by dobrze rodziło plony, wysypywano pod drzewa owocowe, by odstraszyć szkodniki i w intencji obfitych plonów. Wierzono także, że spalenie skorupek chroni domostwo przed pożarem.

fot. UnknownNet Photography/ Flickr CC 2.0

Całe jajka też były cenne - wierzono w ich leczniczą moc. Toczono je po bokach krów i koni, by zwierzęta były silne, zdrowe i odporne na złe uroki. Aby choroba odeszła, toczono surowe jajka po ciele chorego.
Dla ochrony domostwa przed złymi duchami, jajka zakopywano pod progami lub zatykano pod zrębami i legarami. Podobną rolę spełniała woda po ugotowanych jajkach, którą oblewano próg i podwaliny obór, by nie mogły się do nich dostać czarownice.

Fot. archiwum

Święcone jajka używane były też w magii miłosnej. Podobno obdarowana pisanką niewiasta była bardziej skłonna do zgody na małżeństwo.
Warto pamiętać, że przygotowywaniem "magicznych" pisanek mogła zajmować się wyłącznie kobieta "czysta", która nie przechodziła w tym czasie menstruacji. Podczas zdobienia jaj nie mógł też wejść żaden mężczyzna. Gdy zdarzało się, że złamano ten zakaz - pisanki należało oczyścić - rzucić za siebie szczyptę soli i splunąć.

fot. Pressmaster / Shutterstock