– Krzesło jest najtrudniejsze do zaprojektowania. Fotel to łatwizna, bo ma dodatkowe łączenie, konstrukcję oparcia. Profesor Kurzątkowski ciągle zadawał nam krzesła. I dla mnie w końcu stały się kluczowe w pracy – opowiadała w wywiadzie dla "Wysokich Obcasów" Teresa Kruszewska, jedna z najsłynniejszych kobiet polskiego designu i autorka kultowej Muszelki, krzesła które docenił świat. Dziś jej prace znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie i Poznaniu, Muzeum Architektury we Wrocławiu, Rhode Island School of Design w Stanach Zjednoczonych czy w Vitra Design Museum.
Krzesło Muszelka. Jak pojechało na pierwszą wystawę do Paryża, to już nie wróciło
Teresa Kruszewska pierwsza dostrzegła plastyczne możliwości sklejki, którą odkrył dla polskiego meblarstwa jej mistrz designu – Jan Kurzątkowski, polski projektant, współzałożyciel Spółdzielni Artystów Ład, profesor ASP w Warszawie, u którego broniła pracę dyplomową i pracowała jako asystentka. Miała wtedy 25 lat i przed sobą wiele lat triumfów designerskich. Choć była już zawodowo związana z Akademią Sztuk Pięknych. Potem pracowała też dla Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, Spółdzielni Artystów Ład i Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego "Cepelia". Od połowy lat 60. współpracowała również z Ośrodkiem Badawczo-Rozwojowym Meblarstwa w Poznaniu.
Pierwszy fotel ze sklejki był walcem z siedziskiem wyplecionym ze sznurka. Teresa Kruszewska stworzyła go z myślą o wypoczynku w ogrodzie. Kolejny był już projektem nagrodzonym na wystawie 30-lecia Ładu. W 1956 roku 29-letnia projektantka przedstawiła pierwszą Muszelkę do jadalni. Fotel wyróżniał się na tle innych rodzimych mebli i szybko stał się skarbem polskiego wzornictwa. Muszelkę pokochali również Francuzi. Teresa Kruszewska wspominała: – Chciałam zrobić coś nowatorskiego. Sklejka jest cudownym materiałem, bardzo plastycznym – odkrywaliśmy wtedy jej możliwości. Ład produkował Muszelkę, ale na zasadzie hand-made. Jak 25 sztuk pojechało na wystawę do Paryża, to już nie wróciło. Francuzi na pniu wszystko kupili, a u nas klienci musieli czekać kilka miesięcy na kolejną niewielką partię krzeseł. Stolarze narzekali, że to wymagający, pracochłonny mebel.
Siedzisko i oparcie Muszelki uformowane były z jednego płata sklejki. Niewidoczne dla oka łączenia przebiegały przez oparcie, ukrywał je igielitowy oplot. Rozchylone nogi zwężały się ku dołowi i miały inny kolor niż górna część krzesła. Tak przedstawiał się projekt pierwszego nowoczesnego krzesła. Muszelka nie doczekała się jednak wdrożenia do masowej produkcji, mimo że pojawiała się na licznych wystawach w kraju i za granicą.
Krzesło 'Muszelka' z 1956 roku, które produkowała w dwóch wersjach kolorystycznych Spółdzielnia Artystów ŁAD. Fot. Muzeum Narodowe w Warszawie (MNW)
Tapicerowana Muszelka – design lat 60. i 70., który odświeżają polskie marki
Miękka tapicerka kultowego krzesła z dziurką, w lekkiej i eleganckiej formie na nowo rozkochała w sobie wielu miłośników designu. Taka wersja Muszelki Teresy Kruszewskiej popularna była w latach 70. i 80. ubiegłego wieku.
Muszelka nie była jednak pojedynczym projektem – towarzyszyły jej inne meble z tej kolekcji. Zestaw obejmował stoły zestawiane, krzesełka, fotel, leżankę oraz półki nastawne. W latach 1960-1979 znany był pod nazwą "Jerzy", a produkowały go Bydgoskie Fabryki Mebli. Powstał z myślą o udekorowaniu jadalni.
Dziś tapicerowaną Muszelkę można kupić w nowym kubraczku. Designerski kształt uczynił ją popularnym meblem nie tylko XX wieku, ale również czasów współczesnych. Może mieć tapicerkę w wielu kolorach (m.in. zielonym, szarym) oraz nogi wykonane z drewna bukowego, barwionego na ciemny dąb.
Stylową i odświeżoną formę Muszelki oferuje polska marka Lekka Furniture. To rodzinna manufaktura, która powstała z zamiłowania do starych mebli. Zajmuje się renowacją perełek z lat 60., 70. i 80. ubiegłego stulecia, dając im drugie życie.
To był jeden z najciekawszych okresów w polskim wzornictwie, sztuce użytkowej i architekturze wnętrz. Naszą specjalizacją są pochodzące z tamtych czasów siedziska. Robimy wszystko, aby nadać im nowy blask, pozostając równocześnie w zgodzie z oryginałem i pierwotnym zamysłem projektanta.
Współczesne formy wzorowane na kultowej Muszelce
Polskie marki chętnie inspirują się kultowymi projektami. Odświeżają znane od lat i podziwiane formy użytkowe – ponadczasowe, piękne, ale również wygodne. W nowych wersjach zyskują podobne kształty, inne materiały, sposoby wykończenia i oryginalną kolorystykę. Można się w nich doszukać podobizn do kultowej Muszelki. Jedną z nich pokazuje na swojej stronie internetowej polska marka Lectus. To model Jazz, który dostępny jest w kolorach szarości i błękitu. Jest też tapicerowany Odeon od marki Elior, Fazio od Sofotel czy też ogrodowa Akola z tworzywa sztucznego od marki Keter.
Mamy też różne modele bez charakterystycznej dziurki pomiędzy oparciem a siedziskiem, mniej i bardziej podobne do ponadczasowej Muszelki.
Nie tylko Muszelka. Teresa Kruszewska stworzyła też Stokrotkę i Tulipana
Na początku lat 70. Teresa Kruszewska eksperymentowała ze sklejką. Fotel, który nazwała Stokrotką, otworzył przed nią nowe możliwości. Miał kielichową formę ze sklejki, która rozchyla się jak płatki kwiatu. To projekt, który udowodnił, jak wielkie plastyczne możliwości ma sklejka. Teresa Kruszewska realizowała go w latach 1972-1974. Później stał się bazą do innych mebli wypoczynkowych, jak na przykład tapicerowanego "Tulipana", który obok stolików, taboretów i barku był częścią zestawu wypoczynkowego. Otrzymał nagrodę na Ogólnopolskim Konkursie Meble 73, który odbył się w Poznaniu.
Kultowy fotel Tulipan z czerwoną tapicerką, który zaprojektowała Teresa Kruszewska. Jego produkcję wznowiła marka Fameg. Fot. Fameg
Teresa Kruszewska tworzyła również dla dzieci. Zaprojektowała ze sklejki wiele praktycznych mebli. Świetnym stylem, prostotą, a jednocześnie praktycznością wyróżnia się krzesełko, które rośnie wraz z dzieckiem. Powstało w komplecie ze stolikiem o jednakowej wysokości. Zestaw pozwala na integrację dzieci w różnym wieku.
Krzesło zaprojektowane przez Teresę Kruszewską, które rośnie wraz z dzieckiem. Fot. Culture.pl
W latach 70. Teresa Kruszewska eksperymentowała również z wikliną i tworzywami sztucznymi. To jednak produkty ze sklejki przyniosły jej największy sukces.
