Jak polskie marki odczarowuj± "kryszta³y" znane z PRL-u. O wyj±tkowym szkle nie tylko na stó³

Jak polskie szk³o kryszta³owe zosta³o odczarowane "z kl±twy PRL-u", która spowodowa³a, ¿e kojarzy³y siê wy³±cznie z babcinymi meblo¶ciankami? Si³± wspó³czesnych projektów jest doskona³a funkcja u¿ytkowa, ale te¿ niepowtarzalny i niebanalny styl, za który odpowiadaj± polskie huty szk³a kryszta³owego oraz ich ¶wietni projektanci. To wyj±tkowe kryszta³y, które ozdobi± nie tylko stó³, ale ulubion± komodê i rega³. Warto je kolekcjonowaæ.

Najwiêcej polskiego szk³a kryszta³owego pochodzi z Dolnego ¦l±ska. Pierwsze polskie huty szk³a kryszta³owego powsta³y w Kotlinie K³odzkiej, m.in. Huta Szk³a Kryszta³owego „Violetta”, która dzi¶ ju¿ nie istnieje. Kolejne kryszta³y produkowano miêdzy innymi w Kotlinie Jeleniogórskiej – m.in. w dzisiejszej Hucie Szk³a Kryszta³owego Julia, która ukszta³towa³a siê dziêki dwóm przedwojennym fabrykom, Hucie Josephine ze Szklarskiej Porêby i Hucie Friedricha Wilhelma Heckerta z Piechowic. Do dzi¶ dzia³a bardzo prê¿nie, nieustannie poszerzaj±c swój kryszta³owy asortyment. Obok klasycznych produktów, takich jak kieliszki, szklanki, karafki do alkoholu, z dobrze znanymi szlifami – m³ynka czy ananasa, Huta Julia proponuje te¿ kolekcje o uproszczonym wzornictwie, m.in. HopOnTop, Polski Stó³, Metropolis czy Kultowe Formy. To polskie kryszta³owe kieliszki do wina czy wódki, a tak¿e kolekcja ¶wiec zapachowych, pojemniki, zestawy do serwowania wody, kolorowe misy czy patery – te produkty zmieniaj± szklany design.

Polskie szk³o kryszta³owe "Pietkiewicz": "Si³± tych projektów jest niepowtarzalno¶æ"

– Moja praca ze szk³em nie zamyka siê wy³±cznie na projektowaniu, prawdziwa przygoda ze szk³em zaczyna siê dla mnie wówczas, kiedy przy piecu hutniczym mogê wydmuchiwaæ i formowaæ z gor±cego szk³a, ma³e unikatowe wyroby, takie jak kieliszki czy szklanki "cicho dmuchane". Si³± tego projektu jest niepowtarzalno¶æ, ka¿de naczynie, przez to ¿e jest rêcznie formowane, ró¿ni siê od siebie nieznacznie, mimo to daje siê skompletowaæ w zestaw u¿ytkowy – opowiada Sebastian Pietkiewicz, wraz z El¿biet± Trzewiczek-Pietkiewicz s± g³ównymi projektantami szk³a w hucie Julia. Podobnie, jak Zbigniew Horbowy czy Jan i Eryka Drostowie, oboje ukoñczyli wroc³awsk± Akademii Sztuk Piêknych, ucz±c siê od najlepszych. 

Sebastian i El¿bieta Pietkiewicz tworz± niebanalne formy artystyczne, jak te¿ u¿ytkowe. Dowodem jest piêkne szk³o kryszta³owe "Crystal Vaze", które jest minimalistyczne, ma ciekawe i kolorowe zdobienia, jak te¿ tak samo ¶wietne wazony i patery "Ta Kulka". To nowoczesne szk³o kryszta³owe, które powsta³o z prostych bry³ klejonych na zimno, kul i walców, posiada rêcznie wykonane szlify, które podkre¶laj± kszta³t wyrobów. Te projekty zdecydowanie nie przypominaj± tradycyjnego szk³a kryszta³owego, które zdobi³o ka¿d± meblo¶ciankê PRL-u. To polskie szk³o kryszta³owe, które nie tylko piêknie ozdobi komodê czy rega³, ale równie¿ s± to produkty do u¿ywania na co dzieñ. ¦wietne, jako pojemniki na ciastka czy wazony na polne kwiaty. 

El¿bieta Trzewiczek-Pietkiewicz tworzy te¿ polskie szk³o kryszta³owe, które przypomina klasyczne wzory. Jej kryszta³owe pojemniki z bukowymi pokrywkami, które powsta³y dla Huty Julia, nagrodzono miêdzy innymi w konkursie "must have 2020", który co roku organizuje £ód¼ Design Festival. Znak jako¶ci "must have" otrzyma³y te¿ inne prace, które zaprojektowa³o Studio Pietkiewicz. Na przyk³ad w 2017 roku nagrody zdoby³y dwie kolekcje polskiego szk³a kryszta³owego „£atki” oraz „Blanka”. Choæ nagrodzonych projektów jest du¿o wiêcej. 

Sebastian i El¿bieta Pietkiewicz swój "kryszta³owy warsztat" rozwijali m.in. pod okiem znanych polskich projektantów starszego pokolenia. Na przyk³ad Sebastian mia³ okazjê pracowaæ w hucie "Crystal Works" ze Stefanem Sadowskim – polskim artyst±, który znany jest z piêknego szk³a artystycznego i u¿ytkowego. Potem, kiedy zatrudni³ siê w hucie w Z±bkowicach, to tworzy³ z Janem Sylwestrem Drostem, autorem znanych kolekcji ze szk³a prasowanego – Asteroid czy Rotor. 

Kryszta³owe wazony, kieliszki i patery PASK to niepowtarzalne kszta³ty i doskona³a feeria barw

Polskie szk³o kryszta³owe, które zaprojektowa³ Marian Pyrcak.Polskie szk³o kryszta³owe, które zaprojektowa³ Marian Pyrcak. Fot. Pask.com.pl

To polskie szk³o artystyczne od Mariana Pyrcaka, który tworzy w szkle kryszta³owym ju¿ od 1970 roku, choæ firma istnieje od 1976. Wtedy uruchomiono wytwórniê szkie³ i kryszta³ów, które do dzisiejszego dnia s± produkowane wy³±cznie rêcznie. To tak¿e feeria mieni±cych siê barw i niebanalne kszta³ty tego polskiego szk³a artystycznego sprawiaj±, ¿e ka¿dy wzór jest niepowtarzalny. Kryszta³y, które tworzy Pan Marian Pyrcak stanowi± piêkne uzupe³nienie ka¿dego serwisu ¶niadaniowego i obiadowego, a jednocze¶nie ¶wietnie spe³niaj± swoj± funkcje u¿ytkow±. Szkoda tylko, ¿e tak trudno je dostrzec w sieci.

Szk³o kryszta³owe "HopOnTop" – nalej, nasyp, na³ó¿, przechowaj

Kolekcja polskiego szk³a kryszta³owego HopOnTop, któr± zaprojektowa³a Magdalena Gazur dla Huty Julia jest ¶wietna nie tylko od ¶wiêta, ale na co dzieñ. Premierê mia³a w grudniu 2020 roku. Projektantka znana by³a dotychczas z projektów ceramiki boles³awieckiej, natomiast szk³o kryszta³owe jest dla niej nowym materia³em do odkrywania form u¿ytkowych zwi±zanych ze sfer± sto³u. To z Huty Julia szczególnie mocno osadzone jest w tradycji Karkonoszy i kulturze regionu. 

Szk³o kryszta³owe "HopOnTop" charakteryzuje cenny szlif i subtelniejszy design kryszta³ów sto³owych ni¿ ten, który znamy z domu babci. Z klasyczno¶ci pozosta³a tylko technika jego wytwarzania, a ca³a reszta, czyli design szk³a kryszta³owego ma now±, wspó³czesn± ods³onê. 

Polskie szk³o kryszta³owe HopOnTop.Polskie szk³o kryszta³owe HopOnTop. Fot. Huta Julia

Patera na porcelanowej nodze to kontynuacja kolekcji mistrza kryszta³u – Aleksandra Pucha³y

Aleksander Pucha³a to twórca wielu ponadczasowych wzorów polskiego szk³a kryszta³owego. Do dzi¶ zachwycaj± oryginaln± form± i piêknymi szlifami. W latach 80. wiele z nich zaprojektowa³ dla Huty Julia – to elementy zestawu sto³owego i ¶niadaniowego, jak dzbanuszek, który jest idealny nie tylko do mleka, ale te¿ sosów i ró¿nych syropów, a tak¿e cukiernica, tacka i miseczka ze szk³a kryszta³owego. Wszystkie nadal ciesz± siê nies³abn±cym zainteresowaniem. Dlatego Huta Julia postanowi³a wzbogaciæ kolekcjê Linea (projekt Renaty i Aleksandra Pucha³ów z lat 90. XX wieku) o paterê na porcelanowej nodze i szklany klosz, który zabezpiecza ciasto przed wysychaniem. To projekt o efektownym designie, który ¶wietnie prezentuje siê na stole. Piêkne polskie szk³o, które odnajdzie siê w jadalni o staro¶wieckim stylu, jak równie¿ w nowoczesnych domach. 

Kieliszki, szklanki, wazony "Anita" to unowocze¶niona klasyka ze szk³a na ka¿d± okazjê

Te polskie szk³o kryszta³owe produkowane jest nieprzerwanie od 1984 r., ale dzi¶ to ju¿ nie tylko kryszta³y o klasycznych szlifach, ale równie¿ nowoczesny, minimalistyczny design ze szk³a na ka¿d± okazjê. Wszystkie kryszta³y powstaj± wy³±cznie rêcznie w szlifierni Anita. Mo¿liwa jest równie¿ realizacja indywidualnych projektów. 

Szk³o dmuchali jako jedni z pierwszych Egipcjanie, potem Rzymianie i Syryjczycy

Techniki produkcji szk³a opanowano ju¿ przed nasz± er±. W amerykañskim czasopi¶mie Science opisano pozosta³o¶ci egipskiej fabryki szk³a ju¿ z roku 1250 p.n.e. Choæ archeolodzy ustalili, ¿e pierwsze szk³o powsta³o 3,5 tysi±ca lat temu w Mezopotamii. W Europie jedn± z najs³ynniejszych kolebek szk³a by³a Wenecja, która ju¿ w XIII wieku s³ynê³a z kolorowego i precyzyjnie wykonanego szk³a dmuchanego. Do dzi¶ wenecka wyspa Murano uwa¿ana jest za ¶wiatowe centrum szk³a. Znajduje siê tu Szklane Muzeum, w którym mo¿na zobaczyæ piêkne, lokalne wyroby, a tak¿e archeologiczne znaleziska z Egiptu i Libanu.

Szk³o kryszta³owe, które zawiera tlenek o³owiu – PbO, powsta³o w XVII wieku, kiedy wprowadzono wêgiel do ogrzewania pieca (przed nim do opalania pieców stosowano drewno), który umo¿liwia³ utrzymanie bardzo wysokiej temperatury wypa³u. To zapobiega³o te¿ redukcji o³owiu do postaci metalicznej. Pierwsze kryszta³y wyprodukowa³ George Ravenscroft – angielski biznesmen, który zajmowa³ siê równie¿ szklarstwem. Wcze¶niej dorzucano do pieca ró¿norodne substancje, które pozwala³y wytworzyæ nie tylko bezbarwne szklane naczynia, ale równie¿ produkty w kolorach. Szk³o sodowe, które powstawa³o przez ogrzanie mieszanki krzemionki, wêglanu sodowego i wêglanu wapnia by³o wtedy jednym z popularniejszych materia³ów, jakiego u¿ywano np. do produkcji szklanek, a nawet szyb.

Dzisiejsze polskie szk³o kryszta³owe jest piêkne i u¿yteczne. Ma przynajmniej 18% tlenku o³owiu, dziêki temu jest niezwykle plastyczne (nadaje siê nawet do grawerowania), lepiej b³yszczy, a kiedy jest wyszlifowane, piêknie mieni siê w promieniach s³oñca. To produkty, które piêknie zdobi± nie tylko stó³, ale ulubione meble. Te kryszta³owe pere³ki warto wiêc te¿ kolekcjonowaæ.

Wiêcej o:
Copyright © Agora SA