Karol Stryjeński. To on połączył góralski styl Witkiewicza z nowoczesną architekturą

Karol Stryjeński. Fot. Sobieski.krakow.pl

Kiedy zaprojektował tatrzańskie schroniska i willę doktora Nowotnego na Gubałówce, nazwano go "pierwszym rewizjonistą stylu zakopiańskiego". Chciał, by były doskonale wkomponowane w górski krajobraz. Ponadto inspirował się pracami legendy modernizmu, amerykańskiego architekta - Franka Lloyda Wrighta. Może dlatego tak świetnie udało mu się połączyć góralski styl Stanisława Witkiewicza z nowoczesną architekturą. Karol Stryjeński, syn Tadeusza, znanego krakowskiego architekta wniósł niezwykle duży wkład w rozwój polskiego designu i narodowego nurtu art déco. 

Pierwsze sukcesy Karola Stryjeńskiego 

W 1912 roku, kiedy Karol Stryjeński miał 25 lat, zwyciężył w konkursie na projekt mieszkań robotniczych w Krakowie. Był to jego pierwszy, poważniejszy sukces zawodowy. Pod koniec 1913 roku, w trakcie studiów rzeźbiarskich w École des Beaux-Arts, ale już jako członek Warsztatów Krakowskich, tworzył również meble i kilimy. Od 1917 roku jego prace nawiązywały do futuryzmu, kubizmu i ekspresjonizmu, ponieważ był związany z krakowskimi formistami. Na jego twórczość wpłynęła również żona, malarka, ilustratorka i projektantka tkanin - Zofia Stryjeńska (z domu Lubańska), z którą był związany w latach 1916-1927. Stworzył między innymi projekt mebli ludowych do wnętrza klubu nazywanego Gałką Muszkatołową i krakowskiej kawiarni Esplanada, które w 1917 roku zwyciężyły w konkursie organizowanym przez Biuro Przemysłu Drzewnego. W tym projekcie, jak pisał m.in. Jerzy Remer - "zamykał wyobraźnię w nowoczesnych formach, inspirując się stylem lokalnym".

Meble w krakowskiej kawiarni Esplanada. Fot. Gniezno24.com

Zakopiańska historia 

Od lat 20. XX wieku Karol Stryjeński działał w Zakopanem. W 1922 roku zwyciężył w konkursie rządowym na plan regulacji tego miasta, proponując budowę nowoczesnego uzdrowiska z infrastrukturą sportową, nie rezygnując jednocześnie z podhalańskiej architektury. W tym samym roku został również dyrektorem Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, dzięki czemu udało mu się zrealizować wiele nowoczesnych projektów. W zimowej stolicy Polski stworzył m.in. skocznię narciarską, która przez jakiś czas nosiła jego imię (została otwarta w 1925 roku). Zaprojektował w duchu polskiego art déco wnętrza „Murowańca" na Hali Gąsiennicowej, Mauzoleum Jana Kasprowicza na Harendzie, kilka wilii i schronisk. 

Wnętrze polskiego pawilonu na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa w Paryżu. Fot. Historia Graphica Collection

Prace Karola Stryjeńskiego oraz jego uczniów zadebiutowały również na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa, która odbyła się w Paryżu w 1925 roku. Ławy i stół do salonu w polskim pawilonie, kiosk z pamiątkami na kształt wieży z Lajkonikiem, kawiarnia ze scenką, na której występowały zespoły góralskie w Galerii Inwalidów czy polska wystawa na antresoli Grand Palais, którą Karol Stryjeński współtworzył z Wojciechem Jastrzębowskim to świetne przykłady polskiego art déco, dzięki któremu wyróżniliśmy się na tle innych krajów. Był to istotny moment w twórczości Karola Stryjeńskiego.  

Ława Karola Stryjeńskiego. Fot. Zpe.gov.pl

Geometryczne meble Spółdzielni "Ład" - ukształtowały polski design lat 30.

Spółdzielnię "Ład" powołano po rozwiązaniu Warsztatów Krakowskich w 1926 roku. Jednym z jej założycieli był Karol Stryjeński - od 1927 roku pracował również jako wykładowca w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych (od 1932 roku dzisiejsza ASP). Spółdzielnia "Ład" obok tkanin i ceramiki produkowała meble o prostej, ale doskonałej formie, z dekoracyjnym usłojeniem. Wszystkie produkty miały mieć też wysoką jakość wykonania. 

Spółdzielnia "Ład" miała też swój sklep firmowy. Od 1931 roku działał w Hotelu Europejskim w Warszawie. Produkty nie były tanie, dlatego sięgała po nie głownie elita. Była też możliwość zakupu mebli na raty. "Ład" proponował także projekty aranżacji całych mieszkań, z możliwością zakupu różnorodnych mebli i dekoracji. Spółdzielnia realizowała też wnętrzarskie zlecenia dla ważnych instytucji państwowych, m.in. ambasad, konsulatów ministerstw. Dopiero wojna ograniczyła rozwój Spółdzielni "Ład". Ostatecznie rozwiązano ją w 1996 roku, wywarła wielki w wpływ na rozwój polskiej sztuki użytkowej. 

Karol Stryjeński był świetnym architektem, projektantem, artystą, który wpłynął na kształtowanie się narodowego nurtu art déco z elementami góralskiego stylu. Był także doskonałym działaczem społecznym ukierunkowanym nie tylko na design. Udzielał się m.in. w Polskim Towarzystwie Tatrzańskim, organizując zawody sportowe. Był również prezesem sekcji narciarskiej. Zmarł w 1932 roku.