Historia produkcji kultowych W³oc³awków o niepowtarzalnych wzorach siêga lat 80. XIX wieku, a dok³adnie 1873 roku, kiedy uruchomiono pierwsz± fabrykê przy ulicy ¯elaznej (dzi¶ Ko¶ciuszki) - W³oc³awsk± Fabrykê Wyrobów Fajansowych. Talerze, misy, zestawy pojemników kuchennych, serwisy ¶niadaniowe oraz obiadowe znajdowa³y siê wówczas w ka¿dym polskim domu. Wysy³ane by³y równie¿ poza granice kraju.
Prócz naczyñ u¿ytkowych, powstawa³y te¿ nieliczne talerze z ludowymi motywami. Jednak dopiero po wojnie, kiedy wszystkie oddzia³y w³oc³awskiego fajansu po³±czono w jedno przedsiêbiorstwo o nazwie Polskie Zjednoczone Fabryki Fajansu, zyska³y na warto¶ci.
Rêczne zdobienia motywami czerpi±cymi z miejscowego folkloru, które by³y popularne w dwudziestoleciu miêdzywojennym, coraz czê¶ciej pojawia³y siê na fajansowej ceramice. By³y to najczê¶ciej kwiaty inspirowane kujawskim folklorem, które tworzy³y malarki pracuj±ce w fabryce przed wojn±. Rysowa³y je najczê¶ciej na ¶rodku talerza, a na jego brzegu pojawia³ siê kolorowy pasek. Pisa³a o tym Barbara Bana¶ w ksi±¿ce "Polski New Look" (Wroc³aw 2011, s. 154). W 1947 roku, by wprowadziæ wiêcej folklorystycznych motywów, w³oc³awska fabryka zaczê³a organizowaæ kursy dla malarek zatrudnionych w fabryce.
"Ka¿dy cz³owiek, odpowiednio ukierunkowany, jest w stanie wyzwoliæ w sobie potencja³ twórczy"
- mawia³ Antoni Buszek, który w 1949 roku przeprowadzi³ seriê szkoleñ dla wybranych malarek. Sztuce ludowej przypisywa³ wielkie znaczenie. Antoni Buszek by³ cz³onkiem Warsztatów Krakowskich, wybitnym pedagogiem i twórc± programu nowej polskiej sztuki dekoracyjnej, w której nie brakowa³o miejsca na rêkodzie³o.
Na Miêdzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej i Przemys³u Nowoczesnego w Pary¿u, która odby³a siê w 1925 roku, zdoby³ Grand Prix i z³oty medal za metody nauczania podczas pracy z polskimi batikarkami. W jego eksperymentalnej pracowni zdobi³y m.in. poduszki, szale, chusty, makaty za pomoc± techniki malarskiej zwanej batikiem. Polega na tworzeniu wzorów za pomoc± gor±cego wosku i k±pieli tkaniny w barwniku (farbowane s± tylko te miejsca, których nie pokry³a warstwa wosku).
Antoni Buszek nie narzuca³ malarkom sztywnych wytycznych. Stara³ siê je zapoznaæ ze wzorami ceramiki polskiej, mi¶nieñskiej i holenderskiej jako bazami do twórczych poszukiwañ. Nie chcia³, by tworzy³y naczynia, które bêd± przedstawia³y tylko stylistykê charakterystyczn± dla danego regionu. Chodzi³o o rozwiniêcie "stylu narodowego", na który wed³ug niego sk³ada³y siê wszystkie lokalne motywy. Natomiast o efektach pracy mia³y ¶wiadczyæ zdolno¶ci malarek.
Prace stworzone pod kierunkiem Buszka mocno nawi±zywa³y do jego do¶wiadczeñ w projektowaniu batików. T³o naczyñ czêsto by³o wype³nione kolorem, co by³o rzadko¶ci± przed 1945 rokiem. Dominowa³ jasny kobalt, na którym malowano ciemniejszy, niebieski wzór - styl sta³ siê pó¼niej znakiem rozpoznawczym w³oc³awskiego fajansu. Pojawia³y siê te¿ dekoracje trójbarwne na br±zowym tle, które przedstawia³y ro¶liny, ptaki, koguty, ryby.
W³oc³awki - nowe wzory ceramicznych wyrobów z w³oc³awskiej fabryki fajansu
Wa¿nym momentem dla rozwoju zak³adów we W³oc³awku by³a nawi±zana w 1950 roku wspó³praca z Biurem Nadzoru Estetyki Produkcji (w pa¼dzierniku 1950 r. przekszta³conego w Instytut Wzornictwa Przemys³owego), na zasadach "kolektywu pracowniczego" - pracy robotnic pod okiem zawodowych artystów. By³ to pomys³ Wandy Telakowskiej - za³o¿ycielki Instytutu Wzornictwa Przemys³owego. Dziêki tej idei pragnê³a obudziæ w malarkach inwencjê twórcz± i zachêciæ je do tworzenia ludowych wzorów, ale pod kontrol± plastyków.
Wszystkie ceramiczne wyroby z w³oc³awskiej fabryki fajansu, które powsta³y dziêki artystom plastykom w latach 1952-1990, przyjê³o siê nazywaæ W³oc³awkami.
Dekoracje typowe dla Ziemi Kujawskiej
Helena i Lech Grze¶kiewiczowie, z wykszta³cenia malarze, którzy po wojnie odtwarzali sgraffita i freski, tak¿e malarstwo ¶cienne Warszawy, Poznania, Lublina, wywarli du¿y wp³yw na rozwój w³oc³awskiego wzornictwa z motywami ludowymi. W 1949 roku oraz w latach 1951-1952 nauczali w³oc³awskie malarki twórczego podej¶cia do swojego zawodu oraz tworzenia dekoracji typowych dla Ziemi Kujawskiej. Wa¿ne by³o dla nich dopasowanie rodzaju ornamentu do kszta³tu naczynia i materia³u.
By³o to istotne, poniewa¿ fajans uznawany by³ wtedy za gorszy rodzaj ceramiki, który mia³ na¶ladowaæ porcelanê. Zrezygnowano ze stosowania kalek i innych podobnych metod, które by³y u¿ywane przy zdobieniu porcelany. Æwiczono natomiast rêczne malowanie, najpierw na st³uczonych naczyniach, a potem na w³a¶ciwych. Liczy³y siê te¿ proste motywy, które ³atwo mo¿na by³o wdr±¿yæ do produkcji. Pod okiem Heleny i Lecha Grze¶kiewiczów powsta³o wiele nowych dekoracji, z czego 88 wprowadzono do produkcji. Zwiêkszono te¿ skalê barw stosowan± do zdobienia fajansu.
Nowoczesna ods³ona W³oc³awków
Pomys³ kolektywu pracowniczego okaza³ siê trafiony. W 1952 roku, po dwóch latach wspó³pracy Instytutu Wzornictwa Przemys³owego (IWP) oraz zak³adów we W³oc³awku, zorganizowano dwie konferencje, na których dokonano przegl±du nowego asortymentu. By³y te¿ specjalne wystawy ceramiki, z podzia³em na kategorie: fajans, porcelana, porcelit i dzia³ z nowymi projektami. Okaza³o siê, ¿e w³oc³awskie zak³ady fajansu uzyska³y najlepsze rezultaty pod wzglêdem "podnoszenia estetyki produkcji". Stwierdzono te¿, ¿e jest to bezpo¶redni wynik przeprowadzonych tam szkoleñ. To jednak nie wystarczy³o do zapewnienia zak³adom ci±g³ej produkcji przemys³owej.
W kwietniu 1952 roku powo³ano w fabryce specjalny O¶rodek Wzorcuj±cy nr 2, którego dzia³ania nadzorowa³ IWP. Nowa reforma zak³ada³a "umieszczenie plastyka w fabryce", co mia³o zapewniæ lepsz± kontrolê nad prac± malarek. W 1953 roku zatrudniono nowych twórców, m.in. El¿bietê Piwek-Bia³oborsk±, Jana Sowiñskiego, Wita P³a¿ewskiego i Antoniego Bisagê.
To by³ moment, w którym narodzi³o siê nowoczesne wzornictwo w zakresie projektowania form i dekoracji fajansów. Wraz z nowymi projektantami pojawi³y siê te¿ nowe pomys³y. Tradycyjne formy naczyñ zaczêto ³±czyæ z abstrakcyjnymi i barwnymi deseniami. W¶ród ornamentów popularne sta³y siê "oczka". El¿bieta Piwek-Bia³oborska wprowadzi³a te¿ now± technikê dekoracji fajansu - "korê". Polega na reliefowym zdobieniu naczyñ fajansowych - nanoszeniu ciek³ej masy fajansowej w celu uzyskania bogatych efektów fakturowych. Te nastêpnie pokrywano rozmaitymi kolorami farb podszkliwnych. Taka ceramika okaza³a siê strza³em w dziesi±tkê. Gdy w 1958 roku pojecha³a na wystawê do Brukseli, ju¿ nie wróci³a. Belgowie wykupili wszystko.
W pierwszej dekadzie istnienia O¶rodka Wzorcuj±cego wdro¿ono do produkcji oko³o 2500 dekoracji i ponad 50 nowych wzorów. W latach 70. w³oc³awskie zak³ady by³ ju¿ wielkim o¶rodkiem przemys³u ceramicznego. Zatrudniano oko³o 1800 pracowników, a warto¶æ wyprodukowanych naczyñ wynosi³a 111 000 z³. Dziêki licznym konkursom, m.in. Biennale Fajansu W³oc³awskiego, który organizowano od 1973 roku, w³oc³awski fajans by³ znany równie¿ za granic±. W 1990 roku (wed³ug niektórych ¼róde³ w 1991) fabryka zaprzesta³a produkcji W³oc³awków a¿ do 2002 roku, kiedy wznowili j± Ewa i Jerzy Szanowscy. Dzia³alno¶æ kontynuowa³a do 2020 roku. Wraz z pojawieniem siê pandemii COVID-19 wstrzymano produkcjê ceramicznych wyrobów. Od 2021 roku w³oc³awskie zak³ady s± w rêkach nowego w³a¶ciciela, w³oc³awskiego biznesmena - Tyberiusza Rajsa. W lipcu 2021 roku pojawi³y siê w sprzeda¿y nowe fili¿anki, talerze i figurki.
Dzi¶ dawna ceramika z W³oc³awka ponownie ¶wiêci triumfy, a W³oc³awki z ludowymi, niepowtarzalnymi, malowanymi rêcznie wzorami s± szczególnie po¿±dane przez licznych kolekcjonerów. Wiele z nich powsta³o podczas konkursów dla malarek, które mia³y okazjê do wykonania autorskich, twórczych projektów. By³y te¿ wyroby fajansowe, które zdoby³y uznanie na miêdzynarodowych targach i wystawach, m.in. w Pary¿u, Mediolanie, Wiedniu, Brukseli. To design, który doskonale wpisuje siê równie¿ w dzisiejsze aran¿acje jadalni.
Flow Groeg
Oceniono 4 razy 2
Witaj Cepelio