Z Chin do...Polski
Ojczyzną porcelany są Chiny, gdzie produkowano ją co najmniej od VII wieku, a receptura przez długi czas pozostawała ściśle tajna. Handel drogą morską, Jedwabny Szlak oraz ekspansje polityczne i geograficzne sprawiły, że kaolinowe wyroby zaczęły wzbudzać zainteresowanie mieszkańców starego kontynentu, przede wszystkim tych zamożnych.
W końcu w 1771 roku receptura produkcji porcelany została upubliczniona, a to przyczyniło się do niespodziewanego wzrostu zainteresowania i produkcji porcelany – fabryki zaczęły powstawać niemal w każdym kraju. Bliskie położenie Polski wobec Saksonii, a także zależności polityczne z dynastią Wettynów sprawiły, że wiedza o porcelanie i moda na jej używanie trafiła do naszego kraju stosunkowo szybko – już w 1783 roku ruszyła pierwsza fabryka w Korcu, która tworzyła liczące niekiedy po kilkaset elementów zastawy na możnowładcze stoły.
Starannie wyrobiona porcelana to uroczy przedmiot - niezwykle wytrzymały, o bardzo niskiej nasiąkliwości i dużej nieprzepuszczalności cieczy. Kolekcjonerzy porcelany mają swój sposób na odróżnienie dobrej porcelany od gorszego jakościowo fajansu – na nie chronione szkliwem miejsce nanosi się kropelkę atramentu, a jeśli po krótkim czasie da się ją zmyć pod bieżącą wodą, to znaczy, że mamy do czynienia z porcelaną, jeśli zaś plama zostaje to oznacza wyrób z fajansu. Porcelanę cechuje również wyjątkowy dźwięk, gdy np. zostanie lekko dotknięta nożem – porcelana „śpiewa" dźwięcznie i wysoko.
Najsławniejsze zakłady produkujące porcelanę w Polsce
Na przestrzeni lat w Polsce powstało wiele fabryk porcelany, które zdobyły uznania zarówno w kraju, jak i za granicą. Produkcja porcelany w Ćmielowie rozpoczęła się w 1790 roku, a jej odbiorcami były głównie dwory szlacheckie. Już w połowie XIX wieku porcelana z Ćmielowa zdobyła ugruntowaną pozycję w Europie, zyskując liczne grono miłośników i zdobiąc setki stołów. Niedługo później ruszyła fabryka fajansu w Chodzieży, przez kolejne dziesięciolecia dostarczając jakże potrzebnych produktów dla tysięcy odbiorców. Obie fabryki przetrwały zawieruchę historii, w tym dwie wojny światowe i liczne globalne kryzysy, podtrzymując tradycję wytwarzania wyrobów wysokiej jakości.
Ćmielowskie Zakłady Porcelany
Ćmielowskie Zakłady Porcelany wytwarzające do dzisiaj porcelanę należą do najstarszej w Polsce grupy fabryk wyrobów ceramicznych. Na przełomie XVIII i XIX wieku garncarz Wojtas vel Wojtos, założył w Ćmielowie dużą wytwórnię fajansu. W roku 1804 hrabia Małachowski, kanclerz wielki koronny, odkupił warsztat Wojtosa i założył profesjonalną fabrykę wyrobów fajansowych. Tak zaczyna się historia najsłynniejszej, najstarszej i funkcjonującej do dziś wytwórni porcelany w Polsce.
W latach 30. XX wieku fabryka w Ćmielowie produkowała dziesięć pełnych fasonów serwisów stołowych, garnitury do herbaty oraz kawy, komplety śniadaniowe, garnitury do owoców, ciast, ryb oraz serwisy dla lalek i rozmaite pojedyncze naczynia, takie jak koszyczki, kieliszki do jaj, puszki i wiele innych. Nazwy wielu zestawów zaczerpnięte zostały z rodzimej geografii, jak: Lwów, Gdańsk, Toruń, Poznań, Gniezno, Cieszyn, Ćmielów, czy Bałtyk, przypominające dziś patriotyczne fascynacje w odrodzonym państwie. Wytwórnia korzystała nie tylko ze wzorów opracowywanych przez własnych projektantów, ale także kupowała projekty i dekoracje artystów z zewnątrz. Po 1930 roku pojawiły się nowatorskie rozwiązania formalne i dekoracje w stylu art déco. Jednymi z popularniejszych serwisów były: Kaprys, Płaski i Kula projektu Bogdana Wendorfa.
Na przełomie lat 50. i 60. XX wieku, po koszmarze i stagnacji drugiej wojny światowej, w ćmielowskiej fabryce zrealizowano pionierski nowatorski w formie, dekoracji i technologii projekt. Fabryka wzbogaciła ówczesną sztukę dekoracyjną o kultowe już dziś tzw. figurki ćmielowskie, powstałe w kooperacji wytwórni i Instytutu Wzornictwa Przemysłowego. Były one szczególnym rodzajem odpowiedzi na polityczny okres odwilży, reprezentowały nowoczesną myśl plastyczną w stylistyce New Look. W 1955 roku w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego został zatrudniony rzeźbiarz Henryk Jędrasiak, który stworzył zespół złożony z młodych absolwentów warszawskiej ASP. W jego skład weszli: Hanna Orthwein, Mieczysław Naruszewicz i Lubomir Tomaszewski. To wtedy ci artyści młodego pokolenia przygotowali kolekcję modeli rzeźb porcelanowych mających pełnić funkcję współczesnego bibelotu. Wkrótce stały się one jednymi z najbardziej rozpoznawalnych dzieł warszawskiego Instytutu.
Polska Fabryka Porcelany „Chodzież"
Chodzież to jedna z najstarszych marek polskiej porcelany. Początki działalności sięgają 1852 roku, kiedy to fabryka w Chodzieży produkowała naczynia fajansowe, w 1896 roku dodała do swojej produkcji porcelanę. Losy Chodzieskiej Manufaktury na przestrzeni wieków były burzliwe, firma przechodziła z rąk do rąk, aż w roku 1926 Spółka Akcyjna Fabryki Porcelany w Ćmielowie, stała się właścicielem Chodzieży i połączyła fabrykę porcelany i fajansu w jedną całość.
Po wojnie w latach 50 dzieje obu fabryk się rozeszły, aż do 2013 roku, kiedy to rozpoczął nowy rozdział w życiu fabryki. Wtedy to nastąpiło połączenie manufaktury w Ćmielowie z fabryką w Chodzieży, dzięki czemu powstała firma, będąca największym producentem cienkościennej porcelany w całej Europie.
Kolekcje Chodzieży to przykład "domowej porcelany" - klasyczne i nowoczesne projekty, które znajdują się na stołach milionów Polaków i sprawiają, że codzienność staje się wyjątkowa.
Zakłady Porcelany Stołowej "Lubiana"
Produkcja w Łubianie uruchomiona została w 1969 roku. Specjalizacją zakładów jest produkcja porcelany hotelowej przeznaczonej głównie na eksport. Zakłady w Łubianie zaopatrują m.in. sieć hotelową Accor i inne hotele w Polsce, np. Hotel Marriott, Radisson Blu, Sheraton. Do asortymentu produkcji należy również porcelana domowa i tzw. galanteria porcelanowa charakteryzująca się elementami wzornictwa lokalnego haftu kaszubskiego.
Obecnie bez cienia przesady można stwierdzić, że polska porcelana to nasza globalna wizytówka. Aby się o tym przekonać, wystarczy uwzględnić fakt, że ponad 80 proc. produktów wytwarzanych przez spółkę Lubiana jest przeznaczonych na eksport m.in. do USA, Niemiec, Belgii, Francji i do Włoch.
Ćmielów Design Studio - nowe oblicze polskiej porcelany
Ćmielów Design Studio to innowacyjna pracownia wzornicza oficjalnie otwarta w 2013 roku jako nowa marka Polskich Fabryk Porcelany "Ćmielów" i "Chodzież". Dyrektorem artystycznym pracowni projektowej jest Marek Cecuła - ceniony na świecie artysta ceramik i projektant. To pierwsze tego typu studio w Europie - twórcza przestrzeń otwarta na różnorodne działania: projektowanie, produkcję, eksperymentowanie, a także realizację projektów edukacyjnych i artystycznych. Ćmielowskie studio projektowe współpracuje z artystami z całego świata, tworząc niesamowite zestawy porcelany. Myślą przewodnią pracowni jest "Przemysł - sztuka - rzemiosło. Nowe oblicze polskiej porcelany". Celem jest łączyć współczesne artystyczne inspiracje, wielowiekową tradycję manufaktury ćmielowskiej ze szlachetnym materiałem. Wśród najbardziej docenionych kolekcji są m.in. "Nectar", "New Atelier", "Pogięta".
Polska Grupa Porcelanowa - połączenie sił wiodących fabryk
Polska Grupa Porcelanowa łączy potencjał dwóch przewodnich fabryk porcelany w Polsce w Ćmielowie i Łubianie. Ideą jej powstania w lipcu 2018 roku było zwiększenie dostępności wysokiej jakości produktów z wielopokoleniową tradycją. W ramach grupy funkcjonują cztery odrębne marki: Ćmielów, Lubiana, Chodzież oraz Ćmielów Design Studio. Konsolidacja mocy wytwórczych oznaczała stworzenie najsilniejszej na polskim rynku i wiodącej w Europie grupy producentów porcelany stołowej. Wysokie standardy jakościowe, inwestycje w najnowsze technologie, podążanie za współczesnymi trendami we wzornictwie, przy jednoczesnym poszanowaniu wielowiekowej tradycji i sprawdzonych rozwiązań, przesądzają o stabilnej pozycji rynkowej, którą zajmuje grupa.
