Jabłoń (rajska) - Malus

Patrząc na kwitnące jabłonie, trudno nie wierzyć, że takimi drzewami był obsadzony biblijny raj.

Kwiaty jabłoni symbolizują wiosnę, początek roku i początek miłości. "Na kwitnącej, na jabłoni słowik dzwoni (...) o tej wiośnie, o młodości, o kochaniu... - słyszysz Haniu? - pisał Lucjan Rydel.

Jaka szkoda, że w Polsce jabłonie, nawet odmiany ozdobne nie należą do roślin powszechnie sadzonych w ogrodach. Z oczywistych powodów traktujemy je raczej jako drzewa owocowe. A przecież są one, obok wierzb, trwale wpisane w nasz rodzimy krajobraz.

Białe czy różowe?

Kwiaty jabłoni rozwijają się w maju, gdy słońce grzeje już mocno, a na trawnikach, łąkach i ugorach żółci się mniszek. Liści na tych drzewach jest wówczas jeszcze tak mało, że prawie nikną w gęstwinie kolorowych płatków. Wiele odmian kwitnie na biało, najwięcej jest jednak tych o kwiatach w odcieniach różu lub czerwieni.

Prócz barwy kwiatów drzewa jabłoni różnią się także pokrojem. Większość odmian tworzy korony kuliste lub owalne, ale są wśród nich i takie jak 'Royal Beauty', która ma koronę zwisłą. Przewodnik u tego drzewka musi być prowadzony przy paliku, natomiast wszystkie gałęzie boczne zwisają w dół. Szczególnie efektownie drzewko to wygląda jesienią, kiedy spadną liście, a na pędach, na długich szypułkach zwisają kuliste, błyszczące, karminowe jabłuszka centymetrowej średnicy.

Dziedziczna odporność

Oprócz kwiatów ozdobą rajskich jabłoni są też ich liście. Mogą być zielone, purpurowe, zielono-brązowe lub całe brązowe. Z liśćmi wiąże się jednak największe utrapienie - choroba zwana parchem, którą wywołuje grzyb Venturia inequalis. Kiedy pod koniec maja na liściach pojawiają się oliwkowe plamy, z czasem brązowiejące i zasychające, a liście przedwcześnie opadają - to znak, że drzewo zostało porażone. Rozprzestrzenianiu się grzyba sprzyjają częste wiosenne i letnie deszcze. Odmiany wrażliwe na parcha w większości wywodzą się od jabłoni purpurowej (Malus purpurea) - poznać je można po intensywnych czerwonych liściach i kwiatach. Niestety, oprócz urody odziedziczyły też po swym przodku wrażliwość na tę chorobę. Szczególnie podatne są na nią m.in. 'Royalty' i 'Lemonei' oraz 'Eleyi', 'Rudolph', 'Hopa' i 'Ola'. Mniej wrażliwe są natomiast jabłonie o liściach zielonych i kwiatach białych, np. 'Dolgo', 'Evereste', 'Professor Sprenger', 'Wintergold', 'Van Eseltine'.

Jesienna dekoracja

Dzisiejszą modę na jabłonie zawdzięczamy nie tylko ich pięknym kwiatom, ale także licznym, drobnym owocom (do 2 cm średnicy), które wiszą na gałązkach nieraz do pierwszych śniegów i mrozów, przyciągając głodne ptaki. Kolor, kształt i wielkość owoców jest cechą typową dla odmiany. Jabłka mogą być na przykład bardzo drobne, o średnicy 0,5-1 cm, barwy żółtej jak u jabłoni jagodowej (Malus baccata) czy u odmiany 'Wintergold'. Bywają też pomarańczowe i nieco większe jak u odmiany 'Professor Sprenger' albo czerwone, kuliste i bardzo liczne - 'Evereste', 'Gorgeous', 'Ola'. Bardzo smaczne owoce ma odmiana 'John Downie' i 'Dolgo'. Wiele odmian o ciemnych, czerwonych kwiatach owocuje znacznie słabej niż te kwitnące na biało czy jasnoróżowo.

Popularność jabłoni ozdobnych wzrosła ostatnio dzięki przydatności owoców nie tyle do bezpośredniej konsumpcji (bo jabłka są małe, czasem cierpkie i kwaśne), co do... dekoracji. Małe kandyzowane jabłuszka mogą być ozdobą ciast i tortów. Preparowane lub suszone wykorzystywane są przez bukieciarzy i florystów, którzy gałązkami oblepionymi kolorowymi owocami ozdabiają kompozycje i dekorują stoły.

Polskie akcenty

Obecnie na świecie uprawia się kilkadziesiąt gatunków i mieszańców oraz kilkaset odmian jabłoni ozdobnych. Są wśród nich również i te wyhodowane w Polsce, z czego kilka odmian jeszcze przed wojną. Na przykład 'Hoser' o dużych różowych kwiatach albo 'Makowiecki' o kwiatach ciemnopurpurowych (obecnie jedna z popularniejszych odmian w naszych szkółkach). Na wyróżnienie zasługuje także 'Rogów' o "płaczącym" pokroju, której gałązki zwisają niemal do samej ziemi, a kwiaty są purpurowoczerwone. Najmłodszą i zarazem najpopularniejszą odmianą jest 'Ola'. Ma duże, jasnoróżowe kwiaty, a jesienią kuliste, czerwone jabłuszka. Warto też zwrócić uwagę na 'Betared' o różowokarminowych kwiatach i błyszczących, czerwonych liściach, których barwa utrzymuje się przez cały sezon.

Niewybredne i efektowne

Drzewa poszczególnych odmian różnią się nieco kształtem korony i siłą wzrostu. Przeciętne jednak osiągają wysokość 3-5 m i w starszym wieku podobną szerokość. Wielkość drzew jest jednak ściśle uzależniona od podkładki, na której je zaszczepiono. Do ogrodu najlepiej wybierać szczepione na podkładkach półkarłowych odmiany, np. 'Lemonei', 'Zofia', czy 'Royalty'. Rosną one bardzo wolno, można je więc sadzić w małych ogrodach lub patio albo nawet uprawiać w pojemnikach (wymagają jednak palikowania). Odmiany szczepione na podkładkach silnie rosnących, np. 'Ola', 'Radiant' lub 'Eleyi', osiągają znacznie większe rozmiary - około 5-6 m, nadają się więc do parków oraz zieleni miejskiej.

Jabłonie ozdobne najlepiej czują się na glebach piaszczysto-gliniastych. Zdecydowanie gorzej rosną na glebach ubogich i piaszczystych, gdzie wymagają regularnego zasilania i podlewania. Na mróz są całkowicie odporne i mogą być uprawiane w całej Polsce. Są za to bardzo światłolubne. W cieniu i gąszczu innych drzew częściej chorują na parcha jabłoni, słabiej kwitną i owocują, a latem gubią większość liści.

Rajskie jabłonie ładnie prezentują się posadzone pojedynczo lub w małych grupach na tle zielonego trawnika lub wśród niskich bylin okrywowych i krzewinek, na tle innych drzew liściastych lub iglastych. Doskonałym miejscem będzie dla nich przedogródek czy też niewielki pasek ziemi między chodnikiem lub ulicą a płotem otaczającym nasz ogród.

Więcej o: